CZYM JEST LĘK I PO CO NAM LĘK?
Lęk to stan psychiczny, w którym rodzi się poczucie zagrożenia spowodowane przez czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne. Istnieje wiele rodzajów lęku. Każdy z nich przejawia się nieco inaczej
Lęk jest zjawiskiem złożonym
Z pewnością zauważasz, że czasami myśli produkują się w Twojej głowie czasami bardzo intensywnie. Myślisz sobie o różnych rzeczach, chcesz zakończyć jedną myśl, a tu pojawia się wiele kolejnych. Są różne. Bywają myśli troskliwe, które przychodzą jak obrazy, jak pytania, na które nie masz odpowiedzi. Może dało się zaobserwować, że pod wpływem takiego myślenia, nie możesz spać, zaczynasz się źle czuć. Dlaczego tak jest? Dzieje się tak dlatego, że uczucia rodzą się pod wpływem myśli.
Mimo, że być może trudno w pierwszej chwili uwierzyć, to jednak lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym pojawiający się w życiu
Strach i lęk są emocjami, które nieodłącznie towarzyszą człowiekowi. W rozumieniu potocznym strach i lęk są zazwyczaj ze sobą utożsamiane. Strach jest emocją podstawową, a więc uniwersalną dla każdego człowieka. Można wskazać, iż lęk odnosi się do wewnętrznego stanu człowieka.
Czym różni się lęk od strachu? Strach w przeciwieństwie do lęku ma określony przedmiot, którego się boimy, który można zobaczyć, analizować. Paleta rzeczy i spraw, których ludzie się boją jest dość rozległa. Natomiast lęk trudno odnieść do konkretu. Słownik psychologii określa „lęk” (anxiety) jako: „niejasny, nieprzyjemny stan emocjonalny charakteryzujący się przeżywaniem obaw, strachu, stresu i przykrości”.
Lęk jest reakcją na sytuacje postrzegane jako niebezpieczne
Lęk jest reakcją na sytuacje spostrzegane jako niebezpieczne. Zatem pomaga nam odczytać przygotować się na niebezpieczeństwo. Mobilizuje cały organizm aby sobie z tym poradził. Jednak nie zawsze postrzegane niebezpieczeństwo jest nim w istocie. Czasami odczuwamy za dużo lęku. Odczuwamy lęk o nasze zdrowie i naszą przyszłość niemal cały czas. Co dzieje się wtedy, gdy jest go za dużo, kiedy natężenie lęku nie jest adekwatne do sytuacji?
U niektórych osób stan niepokoju utrzymuje się:
a)nawet kiedy nie ma zagrożenia
b)dłużej i
c)jest bardziej nasilony, nawet jeśli stresujący moment dawno minął.
Była pozornie zdrowa i bardzo o siebie dbała …
Dorota była na pozór zdrową osobą, od dziecka bardzo dbała o zdrowie, wszyscy w jej domu dbali. Babcia zawsze mówiła, że to ważne żeby człowiek dbał o siebie i unikał używek i tego, co mu szkodzi. Dlatego Dorota dbała o dietę, ćwiczyła, gotowała zdrowo dla swojej rodziny i dbała o higienę. To przecież normalne. Robiła to, by dbać o siebie i bliskich, ale też, aby ustrzec się od złego, od chorób, niebezpieczeństwa i…. jak mawiała jej babcia „tego, co może zaszkodzić i uważaj!”
Zdarzenie
Pół roku temu była świadkiem wypadku rowerzysty z samochodem. Bardzo się wówczas wystraszyła, myślała, że dostanie zawału. Od tamtej pory ciągle miała wrażenie, że coś jest nie tak z jej sercem i zaczęła je badać.
Jednocześnie od jakiegoś czasu zauważyła, że mimo iż tak dba o dietę i ćwiczy, to czuje się ciągle zmęczona, wyczerpana i obawia się, że jej serce jakoś dziwnie bije. Koncentrowała się na tym coraz intensywniej i zaczęła się nieustannie obawiać zawału. W końcu udała się do lekarza, potem do kardiologa, zrobiono badania, wykluczono chorobę serca i skierowano Dorotę na konsultację do psychologia i psychiatry. Tam została zbadana, przeprowadzono dogłębną diagnozę i dowiedziała się, że cierpi na zaburzenia lękowe.
Wiele zaburzeń lękowych
LĘK JEST ZJAWISKIEM ZŁOŻONYM- ASPEKTY LĘKU
- fizjologiczny (ciało)
- poznawczy (myśli)
- behawioralny (zachowanie)
RODZAJE ZABURZEŃ LĘKOWYCH
1.fobia społeczna – Fobia społeczna odróżnia się od nieśmiałości przede wszystkim występowaniem paraliżującego lęku, który uniemożliwia bądź poważnie utrudnia udział we wszelkich sytuacjach społecznych. Uczucie lęku i objawy somatyczne mogą nasilać się nawet na samą myśl o perspektywie narażenia na ekspozycję publiczną. Zwykle prowadzi to do unikania takich sytuacji i różnie zaawansowanej izolacji społecznej.
2.fobie specyficzne – Fobie specyficzne to zaburzenie objawiające się silnym i niewytłumaczalnym lękiem przed konkretnymi obiektami bądź sytuacjami. Osoby doświadczające ich zwykle zdają sobie sprawę z irracjonalności swoich lęków i wyolbrzymionego odczucia strachu, mimo to unikają wszelkiego kontaktu z bodźcami wywołującymi fobię. Fobii towarzyszą różne objawy fizjologiczne m.in. kołatanie serca, przyspieszony oddech, pocenie, obawa przed omdleniem.
3.zespół lęku uogólnionego (gad) – Zespół ten charakteryzuje się nierealistycznym i przesadnym lękiem przed potencjalnym nieszczęściem bądź katastrofą, któremu towarzyszy niemal ciągłe zamartwianie się. Charakteryzuje się obecnością specyficznych objawów jak: napięcie mięśniowe, drażliwość, zaburzenia snu. GAD jest chronicznym i znacznie utrudniającym codzienne funkcjonowanie zaburzeniem. Dla jego zdiagnozowania objawy muszą występować przez większość czasu przez co najmniej pół roku. Przedmiotem zamartwiania się są często sprawy finansowe, stan zdrowia członków rodziny, a wykluczenie jednego powodu do niepokoju, powoduje pojawienie się kolejnego.
4.lęk paniczny – Osoba z tym zaburzeniem doświadcza nagłych ataków paniki (ok. 5-20 minutowych), intensywnych i przytłaczających epizodów silnego lęku, które przeżywa jako „nie do opanowania”. Zwykle towarzyszy im szereg objawów fizjologicznych (duszność, pocenie, drżenie ciała, płytki oddech, zawroty głowy, odrętwienie, mdłości, ból brzucha, lęk przed śmiercią, parestezje). Napady paniki są nagłe, nie związane z żadnym czynnikiem sytuacyjnym. Osoba doświadczająca lęku panicznego często boi się wystąpienia kolejnych ataków, dlatego unika miejsc, z których ucieczka mogłaby być utrudniona (często kino, supermarket, komunikacja miejska) – w takich przypadkach diagnozuje się lęk paniczny z agorafobią. Agorafobia może też występować bez napadów paniki. W takim przypadku osoba unika przebywania w miejscach publicznych w obawie przed wystąpieniem dolegliwości somatycznych – zawału serca, omdlenia.
5.zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (ocd) – Podstawową cechą OCD jest powtarzające się występowanie obsesji i kompulsji, które są dotkliwe i czasochłonne (>1 h dziennie). Obsesje są niechcianymi, intruzywnymi, nieakceptowanymi i powtarzającymi się myślami, obrazami i impulsami, które są trudne do skontrolowania i powodują duży stres, nawet jeśli osoba doświadczająca tych myśli zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Ich zawartość skupia się na martwiących, wzbudzających wstręt, pozbawionych sensu treściach jak brud, zanieczyszczenia, zarazki, nieakceptowane zachowania seksualne, obawa przed zrobieniem komuś krzywdy, potrzeba porządku i symetrii, itd.
6.zespół ostrego stresu i zespół stresu pourazowego -zespół stresu pourazowego (PTSD) może wystąpić na skutek doświadczenia traumatycznego wydarzenia (wojna, napaść, wypadek komunikacyjny, katastrofa ekologiczna, znęcanie fizyczne lub psychiczne). Symptomy mogą obejmować ciągłe napięcie i trudności w odprężeniu się, koszmarne sny, powracające wspomnienia traumatycznego wydarzenia i usilne próby uniknięcia wszystkiego co jest z nim powiązane/kojarzone. Osoba dotknięta tym zaburzeniem ma problem z przypomnieniem sobie przebiegu traumatycznych zdarzeń, kłopoty z bezsennością, koncentracją, odczuwaniem pozytywnych emocji, szybko się denerwuje i irytuje, łatwo ją przestraszyć.
TEST:
Używając skali od 1- 5 oceń jak często zdarzają ci się następujące sytuacje: 1-Rzadko, 2- czasami, 3- często, 4- bardzo często, 5- cały czas.
- Odczuwam napięcie
- Czuje ze nie mogę się zatrzymać
- Martwię się drobiazgami
- Wyobrażam sobie najgorsze
- Cierpię na ból głowy, lub szyi, na problemy trawienne
- Czuje ze serce wali mi w piersiach jak oszalałe, brakuje mi tchu lub jestem roztrzęsiony
- Trudno mi usiedzieć w miejscu
- Przejmuje się tym co inni o mnie pomyślą
- Brak mi pewności siebie jeśli chodzi o mój wygląd, inteligencje, czy osiągnięcia
- Jestem poddenerwowany lub spięty
- Nudzi mi się
- Nie jestem w pełni zrelaksowany
- Martwię się ważnymi sprawami takimi jak pieniądze lub zdrowie
- Mam problemy żeby umówić się z kimś na randkę lub poprosić kogoś o pomoc
- Denerwuje się publicznymi wystąpieniami
- Jestem niespokojny w samolocie lub na wysokości albo tez w małych pomieszczeniach
- Boje się pająków, węży, psów lub innych zwierząt
- Denerwuję się w obecności rozzłoszczonych ludzi
Skala lęku społecznego Leibowitza
Skala lęku społecznego Leibowitza (The Leibowitz Social Anxiety Scale – LSAS) pozwala ocenić nasilenie objawów fobii społecznej oraz jej wpływu na codzienne funkcjonowanie. Podobnie jak w przypadku wielu testów jej wynik nie jest jednoznaczny z diagnozą fobii społecznej, stanowi raczej pomoc diagnostyczną dla lekarza psychiatry lub psychologa. Mimo to poniższy test na fobię społeczną można wykonać samodzielnie, by szacunkowo określić nasilenie dolegliwości.
Należy przeczytać opisy wszystkich sytuacji przedstawionych w tabeli i każdym przypadku odpowiedzieć na 2 pytania:
- jak mocno doświadczam lęku lub strachu w tej sytuacji oraz
- jak bardzo jestem skłonny unikać takiej sytuacji.
Odpowiedziom należy przypisać następujące punkty:
Strach lub lęk: Unikanie sytuacji:
0 = brak 0 = nigdy (0%)
1 = łagodny 1 = niekiedy (1 – 33%)
2 = umiarkowany 2 = często (34% – 66%)
3 = silny 3 = zawsze (67% – 100%)
| Sytuacja | strach lub lęk | unikanie sytuacji |
| 1. Rozmawianie przez telefon przy innych | ||
| 2. Bycie w małej grupie osób | ||
| 3. Jedzenie w miejscu publicznym | ||
| 4. Picie z innymi w miejscu publicznym | ||
| 5. Rozmawianie ze zwierzchnikiem, kimś ważnym | ||
| 6. Wygłaszanie mowy, bycie aktywnym przed dowolną publicznością | ||
| 7. Wyjście na imprezę, spotkanie towarzyskie | ||
| 8. Praca gdy jesteś obserwowany | ||
| 9. Pisanie gdy jesteś obserwowany | ||
| 10. Dzwonienie do osoby, której nie znasz dobrze | ||
| 11. Rozmawianie z ludźmi, których nie znasz dobrze | ||
| 12. Spotykanie nieznajomych osób | ||
| 13. Korzystanie z publicznego WC | ||
| 14. Wchodzenie do pomieszczenia gdzie inni już siedzą | ||
| 15. Bycie w centrum zainteresowania | ||
| 16. Przemawianie na spotkaniu | ||
| 17. Wykonywanie jakiegoś testu wiedzy lub umiejętności | ||
| 18. Spieranie się z osobą, której nie znasz dobrze | ||
| 19. Patrzenie w oczy ludziom, których nie znasz | ||
| 20. Wygłaszanie przygotowanego wykładu lub raportu przed grupą osób | ||
| 21. Podrywanie kogoś | ||
| 22. Reklamowanie towaru w sklepie | ||
| 23. Urządzanie przyjęcia | ||
| 24. Opieranie się natrętnemu sprzedawcy | ||
| Suma: | ||
| Łączna punktacja: |
Instrukcja: zsumować wyniki z kolumn „strach lub lęk” oraz z kolumny „unikanie”, tak aby uzyskać „łączną punktację”, co następnie należy porównać z następującymi przedziałami punktowymi:
Wyniki:
0 – 54 = brak fobii społecznej
55 – 65 = łagodna fobia społeczna
66 – 80 = umiarkowana fobia społeczna
81 – 95 = nasilona fobia społeczna
96 i więcej = bardzo nasilona fobia społeczna
Opracowano na podstawie: Liebowitz MR.Social Phobia.Mod Probl Pharmacopsychiatry 1987;22:141-173
